Maryaj nan tradisyon Ayisyen lontan te reflete kilti, kwayans, ak estrikti sosyal epòk la. Li te yon evènman enpòtan, ki pa sèlman te gen yon siyifikasyon pèsonèl pou koup la, men tou yon enpak kolektif sou fanmi yo ak kominote yo. Tradisyon maryaj yo te varye selon rejyon, klas sosyal, ak enfliyans kiltirèl.
1. Wòl Fanmi nan Maryaj la
- Negosyasyon ak konsantman: Maryaj te souvan ranje pa paran yo oswa gadyen yo, espesyalman nan zafè fanmi ki gen sous sosyal oswa ekonomik. Konsantman koup la te enpòtan, men otorite fanmi yo te jwe yon gwo wòl.
- Goumen pou relasyon: Si yon jèn gason te vle marye ak yon jèn fi, li te oblije ale bò kote fanmi fi a pou fè « demand maryaj. » Sa te konn enplike rankont kote tonton, matant, ak paran yo diskite sou seri detay tankou reputasyon fanmi an, sitiyasyon ekonomik, ak angajman fi a.
2. Peryòd Angajman
- Yon fwa fanmi yo te akòde konsantman, koup la te antre nan yon faz angajman ki te ka dire plizyè mwa oswa ane. Pandan tan sa a:
- Koup la te konn fè vizit youn lakay lòt, men toujou anba siveyans granmoun.
- Angajman an te yon fason pou verifye si tou de pati yo te serye nan preparasyon pou maryaj.
3. Tradisyon Rit Kiltirèl
- Seremoni relijye: Maryaj yo te fèt souvan anba tradisyon Katolik, ki te relijyon dominan nan epòk kolonyal la. Fi a te abiye an blan, ak yon vwal ki te senbolize vyèj.
- Eleman Vodou: Nan kèk kominote riral, maryaj yo te konbine seremoni Katolik ak rituèl Vodou. Yo te mande benediksyon lwa yo (espri Vodou) pou koup la gen pwoteksyon ak prosperite.
- La Fanmi ak Timoun: Maryaj te konsidere kòm inite debaz pou fanmi yo. Li te kreye lyen ant de fanmi epi ogmante valè sosyal yo nan kominote a.
Ou ka li tou:
4. Fèt Maryaj
- Pati fanmi: Maryaj te yon gwo okazyon selebrasyon. Apre seremoni relijye a, fanmi ak zanmi te rasanble pou selebre ak mizik, dans, ak manje.
- Manje tradisyonèl: Plat tankou diri ak pwa, bouyon, pen, gato tradisyonèl, ak tafya (alkòl lokal) te esansyèl nan fèt yo.
- Dans ak mizik: Mizik tradisyonèl tankou konpa, twoubadou, oswa mizik rasin te konn sèvi kòm yon pati enpòtan nan fèt la.
5. Responsabilite Finansye
- Dòt (dot): Nan kèk zòn, te gen yon pratik kote fanmi gason an te oblije bay yon dòt (kado finansye oswa materyèl) pou fanmi fi a. Sa te ka enkli tè, bèf, oswa lòt resous enpòtan.
- Solidarite kominotè: Nan kominote riral yo, maryaj te souvan fèt ak kontribisyon tout kominote a. Moun yo te pote manje, bwason, oswa ede ak lòt aranjman.
6. Chanjman nan Maryaj Lontan
- Maryaj sivil: Maryaj sivil te vin pi popilè pandan 19yèm ak 20yèm syèk yo, sitou nan vil yo, kote eta a te kòmanse kontwole zafè fanmi.
- Revolisyon sosyal: Pandan listwa Ayiti, maryaj yo te evolye pou reflete chanjman nan sosyete a, tankou libète pèsonèl ak yon ti rediksyon nan ròl dirèk fanmi yo nan òganizasyon maryaj.
7- Kòman sa te ye aprè premye sware maryaj la
Nan tan lontan, yo te bay vijinite fi lan anpil valè. Sa te senbolize respè pou fi lan ak fanmi l. Gen nan kèk rejyon, nan sware aprè maryaj la, si gason an jwenn fi a pa vyèj, li te konn achte yon pen ak yon kola. Yo manje anndan pen an, yo bwè kola a, epi yo foure boutèy la anndan pen an, yo voye l kay paran fi a byen bonè nan demen maten, sa te senbòl desepsyon pou fanm lan ak fanmi l. Gen fanmi gason ki konn menm egzije pou remèt yo dòt la. Bagay sa a te konn mete paran fi yo nan gwo kè sote pandan premye sware nòs la. Yon koutim ki te konn fè jèn fi kenbe tèt yo.
Enpòtans Kiltirèl
Maryaj te plis pase yon inyon ant de moun. Li te yon refleksyon lyen kominotè, obligasyon espirityèl, ak eritaj kiltirèl. Lontan, maryaj te sèvi kòm yon fason pou ranfòse solidarite sosyal ak sipò mityèl nan kominote Ayisyen yo.
