Pwotestantis nan peyi Dayiti se yon pati enpòtan nan peyizaj relijye peyi a, men li te parèt pita pase Katolis ak Vodou, ki te domine pandan premye syèk yo apre kolonizasyon. Istwa Pwotestantis nan Ayiti mare ak enfliyans etranje, patikilyèman soti nan Etazini ak Ewòp, ak transfòmasyon sosyo-ekonomik ki te fasilite kwasans li.
Orijin ak Premye Arive
Pwotestantis te kòmanse parèt nan Ayiti nan kòmansman 19yèm syèk la, apre endepandans an 1804. Kontrèman ak Katolis, ki te relijyon ofisyèl pandan peryòd kolonyal franse a, Pwotestantis pa t gen yon gwo prezans anvan. Premye misyonè pwotestan yo te rive atravè òganizasyon angle ak ameriken, ki te wè Ayiti kòm yon zòn pou evanjelizasyon.
– 1816-1820: Misyonè Metodis ak Batis soti nan Angletè ak Etazini te kòmanse etabli ti gwoup nan zòn tankou Pòtoprens ak Kap Ayisyen. Yo te konsantre sou edikasyon ak evanjelizasyon, patikilyèman nan mitan klas mwayèn ki t ap devlope yo.
– 1824: Misyonè Batis yo te fonde premye legliz pwotestan ofisyèl nan Pòtoprens. Yo te atire kèk manm elit yo ak moun ki t ap chèche altènatif pou Katolis, ki te asosye ak ansyen kolon yo.
Pwotestantis te mache tou ak kèk difikilte nan kòmansman paske Katolik te gen yon gwo enfliyans atravè konkòda ak Vatikan an (1860), ki te bay Legliz Katolik privilèj ofisyèl. Anplis, Vodou, kòm relijyon popilè pèp la, te gen yon gwo atraksyon pou majorite a.
Kwasans nan 20yèm Syèk la
Pwotestantis te vin pran plis enpòtans pandan 20yèm syèk la, patikilyèman akòz plizyè faktè:
1. Okipasyon Ameriken (1915-1934): Prezans militè ak kiltirèl ameriken te ouvè pòt pou misyonè pwotestan, sitou Batis, Metodis, ak Episkopalyen. Yo te bati lekòl, lopital, ak legliz, sa ki te atire anpil Ayisyen, espesyalman nan zòn riral yo. Misyonè sa yo te ofri sèvis sosyal ki te manke nan anpil zòn, sa ki te fè relijyon yo atiran.
2. Misyon Pentekotist ak Adventis: Nan mitan 20yèm syèk la, legliz Pentekotist ak Adventis Setyèm Jou yo te kòmanse gaye rapidman. Pentekotist yo, ak seremoni vivan yo ki mache ak chante, priyè espontane, ak kwè nan geri espirityèl, te atire anpil moun ki te jwenn yon resanblans ak kèk aspè seremoni Vodou. Adventis yo te konsantre sou edikasyon ak sante, sa ki te mache ak yon gwo rezo lekòl ak klinik.
3. Chanjman Sosyal: Urbanizasyon, povrete, ak mank sèvis leta te pouse anpil Ayisyen chèche sipò nan legliz pwotestan yo, ki te ofri non sèlman yon kad espirityèl, men tou asistans materyèl tankou manje, rad, ak edikasyon.
Nan ane 1960 yo ak 1970 yo, legliz neo-Pentekotist ak karismatik yo te vin popilè, patikilyèman nan mitan jèn yo ak klas pòv yo. Yo te mache ak yon mesaj sou « pwosperite » ak « delivrans » ki te mache ak bezwen moun yo nan yon kontèks kriz ekonomik ak politik.
Enpak ak Pèsekisyon
Pwotestantis te gen yon gwo enpak sou kilti ak sosyete ayisyen:
– Edikasyon: Legliz pwotestan yo te jwe yon wòl kle nan alfabetizasyon atravè lekòl yo, tankou lekòl Batis ak Adventis yo.
– Mizik: Mizik evanjelik, ak gwoup tankou « Les Frères Unis » oswa « Tabou Combo » (ki gen kèk enfliyans evanjelik), te vin yon pati enpòtan nan kilti mizik ayisyen.
– Chanjman Sosyal: Pwotestantis te pafwa mache ak yon atitid negatif anvè Vodou, konsidere l kòm « demonyak ». Sa te kreye kèk tansyon nan kominote yo, patikilyèman nan zòn riral yo.
Malgre kwasans yo, pwotestan yo te fè fas ak kèk pèsekisyon tou, sitou nan premye tan yo, paske yo te wè yo kòm yon menas pou Katolis ak Vodou. Nan kèk zòn, yo te asosye ak enfliyans etranje, sa ki te mache ak sispèk.
Sitiyasyon Jodi a
Jodi a, Pwotestantis reprezante yon gwo pati nan popilasyon ayisyen, ak estimasyon ki mache ant 30% ak 40% nan popilasyon an, selon sondaj yo. Gen yon gwo divèsite nan denominasyon, tankou:
– Pannkotis: Pi gwo gwoup, ak legliz tankou « Eglise de Dieu » ak « Mission Evangélique ».
– Batis: Byen etabli, ak yon gwo rezo lekòl ak òganizasyon.
– Adventis Setyèm Jou: Enfliyan nan edikasyon ak sante.
– Metodis ak Episkopal: Plis prezan nan mitan klas mwayèn ak elit yo.
Pwotestantis kontinye jwe yon wòl enpòtan nan lavi sosyal ak politik Ayiti. Yo òganize gwo rasanbleman, tankou kwazad evanjelik, e yo aktif nan zèv charite. Sepandan, relasyon ak Vodou ak Katolis pafwa rete konplike, ak kèk gwoup pwotestan ki mache ak yon diskou anti-Vodou.
Pwen Kle
– Orijin: Kòmanse nan 19yèm syèk la ak misyonè Batis ak Metodis.
– Kwasans: Ogmante pandan okipasyon ameriken ak atravè misyon Pentekotist ak Adventis.
– Enpak: Enfliyan nan edikasyon, sante, ak mizik; pafwa an konfli ak Vodou.
– Popilasyon: Apeprè 30-40% nan popilasyon an, ak divès denominasyon.
– Defi: Tansyon ak lòt relijyon ak asosyasyon ak enfliyans etranje.
Pwotestantis te vin yon fòs relijye ak kiltirèl ki mache ak yon gwo enfliyans nan Ayiti, patikilyèman nan mitan popilasyon pòv ak jèn yo. Li montre kijan yon relijyon ki te kòmanse kòm yon ti minorite te kapab transfòme peyizaj espirityèl yon peyi atravè adaptasyon ak sèvis kominotè.
